Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 2013

Lenin Reloaded: Αινίγματα για μελλοντικούς ιστορικούς: Θυμήσου να ξεχάσεις ότι δεν θυμάσαι τίποτα



Σήμερα, 6 Νοέμβρη, ήταν η μέρα μιας γενικής απεργίας που σημαδεύτηκε από την εξαφάνιση της ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ και την μοναχική επιμονή του ΠΑΜΕ. Χθες, 5 Νοέμβρη, ήταν η παγκόσμια μέρα του κινήματος των τύπων που φοράνε μάσκες Guy Fawkes. Το TVXS, όπου πληροφορήθηκα για το θέμα, έχει αναλυτικό ρεπορτάζ από τις συγκεντρώσεις τους σε διάφορες πόλεις του κόσμου, όπου, όπως γράφει, κατέβηκαν "για να εκφράσουν την αντίθεση τους στο παγκόσμιο πολιτικοοικονομικό σύστημα", το οποίο προφανώς δεν έχει όνομα άλλο από "παγκόσμιο πολιτικοοικονομικό σύστημα", ή, επί το απλούστερον, "σύστημα." Για να γιορτάσει δε με τις δέουσες τιμές το παγκόσμιο κίνημα των τύπων με τις μάσκες Guy Fawkes κόντρα στο σύστημα, το TVXS ανέβασε και ιστορικό ρεπορτάζ για τον ορίτζιναλ Guy Fawkes.


Δεν ξέρω κατά πόσο αυτό φαίνεται στο άρθρο που μετέφρασαν στο TVXS, αλλά ο Guy Fawkes, και ευρύτερα η συνωμοσία της πυρίτιδας στην οποία ενεπλάκη, είχε κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία.

Κατ' αρχάς ήταν κάργα αντιδραστική, καθώς ο στόχος της ήταν η δια της τρομοκρατίας επαναφορά του Καθολικισμού σε μια χώρα όπου είχε προηγηθεί η θρησκευτική Μεταρρύθμιση· με άλλα λόγια, η επιστροφή στο θρησκευτικό καθεστώς της Αγγλίας επί απολυταρχικής φεουδαρχίας. Πρόκειται, ουσιαστικά, για μια συνωμοσία που βρίσκεται στον αντίποδα ακριβώς των ριζοσπαστικών στοιχείων που θα ερχόντουσαν στην επιφάνεια 35 περίπου χρόνια αργότερα, από τον Προτεσταντικό χώρο που ο Guy Fawkes και η παρέα του θέλησαν να εξαλείψουν απ' την ιστορία: τους Εξισωτές (Levellers), τους Σκαφτιάδες (Diggers), τους Ranters και τους Fifth Monarchists, τον Gerrard Winstanley και τα commons, και τον New Model Army--την προτεσταντική προεικόνιση του Κόκκινου Στρατού, του λαϊκού στρατού ευρύτερα. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς είχαν σε μεγάλη εκτίμηση τούτες τις πρώιμες μορφές του αστικού (αλλά όχι μόνο) ριζοσπαστισμού· και όχι τυχαία, ο σπουδαίος μαρξιστής ιστορικός Christopher Hill αφιέρωσε τη ζωή του στη μελέτη τους. Με τον Guy Fawkes δεν ασχολήθηκε ποτέ κανένας μαρξιστής, καθώς αποτελούσε, από πολύ νωρίς, όχι απλώς έναν αναγεννησιακό τζιχαντιστή αλλά και κάτι σαν εθνικό ανέκδοτο.

Ο λόγος για αυτό δεν ήταν απλώς ότι εκπροσωπούσε μια ιστορικά ξεπερασμένη και οπισθοδρομική προοπτική χωρίς καμία λαϊκή νομιμοποίηση και βάση, αλλά και ότι η συνωμοσία στην οποία ενεπλάκη ήταν μια μαύρη αποτυχία από την πρώτη ως την τελευταία λεπτομέρεια. Όλοι οι εμπλεκόμενοι συνελήφθησαν μετά από ένα όργιο από γκάφες και χωρίς να καταφέρουν τίποτε. Εξ αρχής, κυκλοφόρησαν φήμες ότι η συνωμοσία ήταν τόσο αποτυχημένη που ήταν μάλλον προβοκάτσια με στόχο να ενταθούν οι διώξεις καθολικών. Η όλη υπόθεση εξελίχθηκε ως αιματηρή φάρσα, ο Fawkes --ο οποίος ήταν ένας τυχάρπαστος μισθοφόρος και όχι κάποιου είδους Καλβίνος απ' την ανάποδη-- δεν έβγαλε κανένα παθιασμένο λόγο σε κανένα δακρύζον ακροατήριο, και οι "εγκέφαλοι" του όλου πράγματος ήταν κάποιοι μάλλον κωμικοί καθολικοί αριστοκράτες που πήγαν καλιά τους και end of story.

Ποιος να περίμενε λοιπόν, ότι τέσσερις αιώνες αργότερα, το παγκόσμιο "κίνημα", η συνέχεια του World Social Forum, του Σιάτλ και της Γένοβα, θα ήταν το να βάζεις τη μάσκα ενός αποτυχημένου αντιδραστικού που δεν συνεισέφερε τίποτε στην αγγλική --πόσο μάλλον στην παγκόσμια-- ιστορία εκτός από ένα έθιμο με το κάψιμο του ομοιώματός του και μια εισαγωγική παραπομπή στο (αποκαλυπτικώς τιτλοφορούμενο) "Κούφιοι άνθρωποι" του Τ.Σ. Έλιοτ; Μια περιήγηση στο αγγλόφωνο διαδίκτυο είναι αρκετή για να αποκαλύψει ότι πολλοί άνθρωποι παγκοσμίως αναρωτιούνται πώς διάολο έγινε σύμβολο, γιατί έγινε σύμβολο, και ποιου ακριβώς πράγματος έγινε σύμβολο, ο αντιδραστικός γκαφαδόρος wannabe τρομοκράτης Guy Fawkes. Όλοι φυσικά γνωρίζουν την καθοριστική συνεισφορά της ταινίας των αφων Γουακόφσκι "V for Vendetta", είναι όμως αρκετά δύσκολο για τους περισσότερους να απαντήσουν γιατί το αρχικό κόμικ και κατόπιν η ταινία, επέλεξαν, ως σύμβολο για τη φιγούρα του σύγχρονου ατομικού τρομοκράτη (και δη του virtual τρομοκράτη ή χάκερ), μια τόσο άσχετη με οτιδήποτε πολιτικά προοδευτικό ή σημαίνον φιγούρα. 

Όμως η απάντηση βρίσκεται ήδη στην ερώτηση: ο Guy Fawkes έγινε σύμβολο της μεταμοντέρνας "αριστεράς" και "αντιεξουσίας" ακριβώς επειδή ως φιγούρα δεν ενεργοποιεί απολύτως καμία σημαίνουσα ταξική ή ευρύτερα λαϊκή μνήμη πουθενά στον κόσμο. Συμβολοποιεί την απαγόρευση της ταξικής μνήμης. Ως μορφή δεν έχει καμία οργανική σχέση με οποιαδήποτε μνήμη λαϊκών αγώνων στη γενέτειρά του, και φυσικά έχει λιγότερη από καμία σχέση με τέτοιους αγώνες στις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Η απόλυτη κενότητά του είναι το θεμέλιο της οικουμενικής διαθεσιμότητάς του, της δυνατότητάς του να σημαίνει οτιδήποτε, δηλαδή, κατά βάση, τίποτα. Με άλλα λόγια, ο Guy Fawkes δεν είναι τόσο η οικουμενοποίηση του τίποτα όσο το τίποτα ως το πραγματικό περιεχόμενο της μεταμοντέρνας παγκοσμιότητας, το "γενικό ισοδύναμό" της.

Υπ' αυτό το πρίσμα, ο ιστορικός του μέλλοντος θα βρει ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα τη χρήση του συνθηματικού "Remember, remember", εφόσον αυτό το οποίο καλείται να θυμηθεί ο αποδέκτης του σλόγκαν είναι να μη θυμηθεί τίποτα (ούτε καν το γεγονός ότι δεν θυμάται τίποτα). Διότι ο Guy Fawkes δεν παραπέμπει σε τίποτα ικανό να φέρει συναισθηματική, βιωματική, ψυχική και πολιτικο-ιστορική φόρτιση· τίποτα εκτός από μια ταινία του Χόλιγουντ που μετέφερε ένα κόμικ για κάποιον του οποίου το βασικό προσόν ήταν η αποτυχημένη απόπειρα να κάνει πράξη το "να καεί, να καεί, το μπουρδέλο η Βουλή." Το "θυμήσου, θυμήσου" λοιπόν είναι μια πρόσκληση στο να θυμηθείς να ξεχάσεις και να συνεχίσεις να ξεχνάς τι ακριβώς παριστάνεις με τη μάσκα του Guy Fawkes, για ποιο λόγο τη φοράς, τι διεκδικείς, από ποιον το διεκδικείς και γιατί το διεκδικείς (συνοπτική απάντηση: είναι κάτι σε μια ταινία). 

Η παγκοσμιοποίηση της 5ης Νοέμβρη που επιτελέστηκε με σχετική επιτυχία χθες είναι η παγκοσμιοποίηση του φόρου τιμής στην μεταμοντέρνα αμνησία, μια ευκαιρία για μαζική συσπείρωση γύρω απ' το πυρηνικό αίτημα "ό,τι να ναι" ή "συμπληρώστε όπως θέλετε το κενό [σημαινόμενο]", το οποίο με τη σειρά του δραματοποιεί το απόλυτο και κατά βάση αυθεντικά καταθλιπτικό αδιέξοδο μιας γενιάς ανθρώπων και των τρόπων με τους οποίους διδάχτηκαν να αντιλαμβάνονται την πολιτική δράση: ατομικίστικα, φαντασιακά, μιντιακά διαμεσολαβημένα, και χωρίς καμία αναφορά σε προγραμματικούς στόχους, οι οποίοι βεβαίως περισσεύουν για όσους χρειάζονται κάποια επέτειο για να θυμηθούν να ξεχάσουν ότι δεν θυμούνται τι είναι αυτό το οποίο ήθελαν ή θα έπρεπε, τέλος πάντων, να θέλουν.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Τα ανώνυμα σχόλια δεν δημοσιεύονται. Δεν δημοσιεύονται σχόλια τα οποία θεωρούμε ότι δεν ανταποκρίνονται στην δική μας αντίληψη διαλόγου. Δεν γίνεται αποδεκτός αντικομμουνιστικός, φασιστικός, ρατσιστικός οχετός, καθώς και σχόλια προβοκατόρικου χαρακτήρα κάθε είδους. Οι διαχειριστές θεωρούν δικαίωμά τους την διαγραφή ή μη δημοσίευση οποιουδήποτε σχολίου κατά την κρίση τους και χωρίς υποχρέωση περαιτέρω εξηγήσεων.